Hoe ziet Montessori onderwijs eruit in Nederland op de basisschool?

In Nederland zijn er verschillende Montessori basisscholen die deze methode toepassen. Ze hebben een uitdagende leeromgeving met veel materiaal dat speciaal is ontworpen om de zintuigen en de motorische vaardigheden van kinderen te stimuleren. Kinderen hebben veel vrijheid om hun eigen werk te kiezen en in hun eigen tempo te werken, waarbij de leerkracht fungeert als begeleider en observeert hoe de kinderen zich ontwikkelen.

Kinderen worden op een montessorischool altijd in een klas gezet met leerlingen van drie leeftijdsgroepen, wat als belangrijk wordt beschouwd voor de harmonische ontwikkeling van een kind. Zo krijgt een kind de ervaring eerst de jongste, dan de middelste, en de oudste te zijn. In Nederland zijn er meer dan 160 erkende montessoribasisscholen volgens de Nederlandse montessori vereniging (NMV). Daarnaast zijn er 20 scholen voor voortgezet montessorionderwijs.

Wat zijn de voordelen van Montessori?

Montessori onderwijs biedt verschillende voordelen voor kinderen. Een van de belangrijkste aspecten is dat het kindgericht is, waarbij de focus ligt op de individuele behoeften, interesses en ontwikkeling van elk kind. Dit kan leiden tot een sterk gevoel van autonomie, zelfstandigheid en eigenaarschap over het eigen leerproces. Kinderen leren ook om verantwoordelijkheid te nemen voor hun eigen leerproces en om te gaan met vrijheid en keuzes maken.

Een ander voordeel is de nadruk op concrete en zintuiglijke ervaringen. Het materiaal is speciaal ontworpen om kinderen te helpen abstracte concepten te begrijpen door middel van concrete manipulaties. Hierdoor kunnen kinderen op een hands-on manier leren en ervaren, wat hun begrip en inzicht kan vergroten.

Montessori onderwijs bevordert ook sociale vaardigheden en samenwerking. Kinderen leren om respectvol met elkaar om te gaan, te communiceren, samen te werken en conflicten op te lossen. Dit kan bijdragen aan de ontwikkeling van sociale competenties en emotionele intelligentie.

Voor welke kinderen is Montessori het meest geschikt?

Montessori onderwijs is over het algemeen geschikt voor veel verschillende kinderen, maar er zijn bepaalde kenmerken of situaties waarin Montessori onderwijs bijzonder goed kan aansluiten. Montessori onderwijs is met name geschikt voor kinderen die zelfstandigheid, vrijheid en autonomie waarderen. Kinderen die graag op hun eigen tempo willen werken en interesse hebben in zelfontdekking en zelfgestuurd leren, kunnen zich goed voelen in een Montessori omgeving. Daarnaast kan Montessori onderwijs ook geschikt zijn voor kinderen die behoefte hebben aan concrete, zintuiglijke ervaringen om abstracte concepten beter te begrijpen.

Het onderwijs kan ook nuttig zijn voor kinderen met speciale behoeften, zoals kinderen met leer- of gedragsproblemen. Het materiaal en de individuele begeleiding kunnen helpen bij het aanpakken van specifieke leeruitdagingen en het stimuleren van de ontwikkeling van vaardigheden op verschillende gebieden. Daarnaast kan Montessori onderwijs geschikt zijn voor ouders die actief betrokken willen zijn bij het onderwijs van hun kinderen. De principes kunnen ook worden toegepast in het gezinsleven om een omgeving te creëren die de onafhankelijkheid, autonomie en het zelfsturend leren van kinderen bevordert.

Drie ontwikkkelingsfases volgens Montessorionderwijs

Maria Montessori heeft de ontwikkeling van kinderen ingedeeld in drie belangrijke fases, die ze de "gevoelige periodes" noemde. Deze fases zijn gebaseerd op de observaties van Montessori van kinderen in haar klaslokalen en haar overtuiging dat kinderen bepaalde periodes doorgaan waarin ze bijzonder gevoelig zijn voor specifieke aspecten van hun omgeving en de wereld om hen heen. Dit zijn de drie ontwikkelingsfasen:

• De periode van de "absorberende geest" (0-6 jaar): In deze fase, die Montessori beschouwde als de meest kritieke periode in de ontwikkeling van een kind, is het kind als een "spons" die alles om zich heen absorbeert. Het kind leert onbewust en met grote gevoeligheid van de omgeving en de mensen om hem heen. Ze benadrukte het belang van een rijke en stimulerende omgeving die het kind in staat stelt om zijn zintuigen te ontwikkelen, motorische vaardigheden te oefenen en te experimenteren met materialen die speciaal zijn ontworpen om aan de behoeften van deze leeftijdsgroep te voldoen. In deze periode ontwikkelen kinderen ook taalvaardigheden, sociale vaardigheden, zelfstandigheid en een gevoel van orde en structuur.

• De periode van "harmonische eenheid" (6-12 jaar): In deze fase ontwikkelen kinderen een sterk gevoel van rechtvaardigheid, moraliteit en sociale bewustwording. Ze zijn geïnteresseerd in abstracte concepten en beginnen te redeneren en te filosoferen over de wereld om hen heen. Montessori benadrukte het belang van een uitdagende en uitgebreide leeromgeving die kinderen in staat stelt om hun intellectuele, emotionele, sociale en morele vaardigheden te ontwikkelen. In deze periode ligt de nadruk op academische vakken zoals taal, wiskunde, wetenschap en cultuur, evenals de ontwikkeling van praktische vaardigheden en het bevorderen van een gevoel van verantwoordelijkheid en gemeenschapszin.

• De periode van "vrijheid en zelfstandigheid" (12-18 jaar): In deze fase ontwikkelen jongeren een sterk gevoel van onafhankelijkheid, zelfbewustzijn en identiteit. Ze zijn op zoek naar hun eigen plek in de wereld en beginnen zich voor te bereiden op volwassenheid. Montessori benadrukte het belang van het bieden van vrijheid en zelfstandigheid aan jongeren, met ruimte voor zelfexpressie, kritisch denken en persoonlijke groei. In deze periode ligt de nadruk op zelfgeleid leren, het ontwikkelen van leiderschap en sociale vaardigheden, en het voorbereiden op de overgang naar de volwassenheid.

Hoe kun je Montessori zelf toepassen met je kind in het gezinsleven?

Hoewel Montessori onderwijs voornamelijk wordt toegepast op scholen, kunnen ouders ook Montessori principes toepassen in het gezinsleven. Hier zijn enkele tips om Montessori thuis te integreren:

• Creëer een georganiseerde en overzichtelijke omgeving: Montessori streeft naar een omgeving die kinderen uitnodigt tot zelfstandigheid en orde. Zorg voor een opgeruimde en georganiseerde ruimte waarin je kind gemakkelijk toegang heeft tot speelgoed, boeken en andere materialen.
• Stimuleer de zelfstandigheid van je kind: Moedig je kind aan om zelf taken uit te voeren, zoals aankleden, eten bereiden en opruimen. Bied hiervoor de juiste materialen en gereedschappen aan die geschikt zijn voor de leeftijd en vaardigheden van je kind.
• Geef je kind keuzemogelijkheden: Bied je kind keuzes aan binnen grenzen, zodat ze kunnen leren om beslissingen te nemen en verantwoordelijkheid te nemen voor hun keuzes. Dit kan bijvoorbeeld zijn in de keuze van speelgoed, activiteiten of kleding.
• Moedig zintuiglijke ervaringen aan: Bied je kind de mogelijkheid om met verschillende materialen te spelen en te experimenteren om zintuiglijke ervaringen te stimuleren. Denk hierbij aan spelen met zand, water, klei of andere sensorische materialen.
• Moedig samenwerking aan: Stimuleer samenwerking en sociale vaardigheden door je kinderen de gelegenheid te geven om samen te spelen, samen te werken aan projecten of samen te werken in huishoudelijke taken.
• Laat je kinderen hun eigen tempo volgen: Moedig je kinderen aan om hun eigen tempo te volgen in hun leer- en ontwikkelingsproces. Geef ze de ruimte om te experimenteren, fouten te maken en te leren van hun ervaringen. Respecteer ook hun individuele interesses en passies, en moedig hen aan om hun eigen leerpad te volgen. Een Montessori bed is hier een goed voorbeeld van.
• • Stimuleer de onafhankelijkheid en verantwoordelijkheid: Moedig je kinderen aan om zelfstandig taken uit te voeren, zoals het opruimen van hun speelgoed, het klaarmaken van hun eigen eten of het verzorgen van hun eigen kleding. Geef ze de verantwoordelijkheid om voor hun eigen spullen en omgeving te zorgen.
• Moedig creativiteit en verbeeldingskracht aan: Bied je kinderen ruimte en tijd om hun creativiteit en verbeeldingskracht te ontwikkelen. Stimuleer ze om te tekenen, te schilderen, te knutselen en hun eigen verhalen te verzinnen. Geef ze de vrijheid om hun eigen ideeën en expressie te uiten.
• Bevorder een gezonde levensstijl: Montessori onderwijs legt ook de nadruk op gezondheid en welzijn. Moedig een gezonde levensstijl aan door gezonde voeding, voldoende beweging en voldoende slaap te bevorderen. Betrek je kinderen bij het bereiden van gezonde maaltijden, het doen van lichaamsbeweging en het creëren van een rustgevende slaapomgeving.
• Zorg voor een evenwichtige balans tussen vrije tijd en gestructureerde activiteiten: Montessori streeft naar een evenwicht tussen vrije tijd en gestructureerde activiteiten. Bied je kinderen de vrijheid om te spelen, te ontdekken en te ontspannen in hun eigen tempo, maar bied ook gestructureerde activiteiten aan, zoals buitenschoolse activiteiten of gezamenlijke gezinsactiviteiten.

Montessoriactiviteiten voor thuis

Als je geïnteresseerd bent in het toepassen van Montessori principes thuis, zijn er tal van leuke en educatieve activiteiten die je kunt doen met je kinderen. Ook al voordat ze naar de basisschool gaan. Hier zijn enkele ideeën:

• Sensorisch spel: Montessori hecht veel waarde aan zintuiglijke ontwikkeling. Je kunt thuis sensorisch spel creëren door een sensorische bak te maken met bijvoorbeeld rijst, bonen, zand of water, waarin je kinderen kunnen voelen, scheppen, gieten en ontdekken. Je kunt ook sensorische materialen zoals texturenkaarten of geurige potjes maken om de zintuigen van je kinderen te stimuleren.
• Zelfstandigheid in het dagelijks leven: Montessori moedigt zelfstandigheid en verantwoordelijkheid aan. Je kunt je kinderen betrekken bij dagelijkse taken zoals het aankleden, tanden poetsen, tafel dekken, opruimen en koken. Geef ze de kans om deze taken zelfstandig uit te voeren en moedig ze aan om verantwoordelijkheid te nemen voor hun eigen taken.
• Natuurlijke materialen: Montessori gebruikt vaak natuurlijke materialen in het onderwijs. Je kunt thuis natuurlijke materialen introduceren, zoals houten speelgoed, stenen, schelpen, bladeren en bloemen, om de zintuiglijke ervaring en de verbinding met de natuur te bevorderen.
• Praktische vaardigheden: Montessori hecht veel belang aan praktische vaardigheden, zoals knopen, ritsen, veters strikken, schroeven en nog veel meer. Je kunt praktische vaardigheden oefenen met je kinderen door activiteiten aan te bieden waarin ze kunnen oefenen met deze vaardigheden, zoals het maken van een knoop- of ritsbord, of het bouwen van iets met gereedschap.
• Taal en lezen: Montessori stimuleert taalontwikkeling en leesvaardigheden door middel van zintuiglijke materialen en praktische activiteiten. Je kunt thuis taal- en leesactiviteiten aanbieden, zoals het lezen van boeken, het aanbieden van taalrijke omgevingen, het spelen van woordspelletjes, en het oefenen van letters en klanken met Montessori taalmaterialen.
• Wiskunde en tellen: Montessori maakt gebruik van concreet materiaal om wiskundige concepten te introduceren en te oefenen. Je kunt thuis wiskunde- en tellenactiviteiten aanbieden met behulp van Montessori materiaal, zoals tellen met kralen, het introduceren van eenvoudige wiskundeconcepten met concrete materialen, en het oefenen van tellen, optellen en aftrekken met spelletjes en activiteiten.
• Kunst en creativiteit: Montessori moedigt creativiteit en verbeeldingskracht aan. Je kunt thuis kunst- en creatieve activiteiten aanbieden, zoals tekenen, schilderen, knutselen, kleien, en het creëren van eigen verhalen en expressie.
• Buitenactiviteiten: Montessori stimuleert buitenactiviteiten en het contact met de natuur. Je kunt thuis buitenactiviteiten aanbieden, zoals tuinieren, wandelen, picknicken, en het observeren van de natuurlijke omgeving om de nieuwsgierigheid en liefde voor de natuur van je kinderen te bevorderen.
• Zelfgekozen spel: Montessori moedigt spel aan als een belangrijk middel voor leren en ontwikkeling. Je kunt thuis zelfgekozen spel stimuleren door je kinderen de vrijheid te geven om te kiezen welk speelgoed of welke activiteiten ze willen doen, en hen aan te moedigen om hun eigen spel te creëren en hun eigen interesses te volgen.
• Rust en stilte: Montessori hecht waarde aan momenten van rust en stilte om de concentratie en aandacht van kinderen te bevorderen. Je kunt thuis rustige en stille momenten creëren, zoals meditatie, mindfulness oefeningen, en rustige leeshoekjes waar je kinderen zich kunnen terugtrekken en ontspannen.
• Sociale vaardigheden: Montessori besteedt ook aandacht aan sociale vaardigheden en het ontwikkelen van respect en empathie voor anderen. Je kunt thuis sociale vaardigheden bevorderen door middel van activiteiten zoals samenwerken aan een project, het oefenen van communicatie en conflictoplossing, en het stimuleren van sociaal spel met andere kinderen.