Wat is een spiraaltje?

Een spiraaltje heeft de vorm van een ankertje (zie afbeelding), deze is gemaakt van flexibel kunststof. Een spiraaltje is gemiddeld 24-36 millimeter groot. De Engelse term voor een spiraaltje is Intra Uterine Device (IUD). Deze benaming heeft alles te maken met het feit dat het spiraaltje letterlijk in je baarmoeder zit (intra-uterien). Aan de onderkant van een spiraaltje zie je 2 dunne draadjes. Deze hebben geen anticonceptie functie, maar hierdoor kan het spiraaltje weer eenvoudig worden verwijderd door je verloskundige of huisarts. Maak je geen zorgen; de draadjes voel je zelf niet, ook niet tijdens het vrijen. Een spiraaltje kan gemiddeld acht tot tien jaar blijven zitten.

De werking van een spiraaltje

Dat een spiraaltje de conceptie tegenhoudt is duidelijk, maar wat gebeurt er precies wanneer er een spiraaltje in je baarmoeder is geplaatst? Tijdens je menstruatiecyclus wordt je baarmoederslijmvlies dikker, zodat een bevruchte eicel zich kan innestelen. Wanneer er een koperspiraaltje is geplaatst, zorgt dit ervoor dat dit baarmoederslijmvlies niet dik genoeg wordt, waardoor een innesteling eigenlijk niet mogelijk is. Ook wordt het een zaadcel erg moeilijk gemaakt om voor een bevruchting te kunnen zorgen.

Als het baarmoederslijmvlies toch dikker wordt óf de zaadcel toch een eicel kan bevruchten, is een zwangerschap nog steeds praktisch onmogelijk. Een spiraaltje zorgt er namelijk ook voor dat het baarmoederslijmvlies niet geschikt is voor een innesteling. Met een betrouwbaarheid van 99,8%, is een spiraaltje een betrouwbare vorm van anticonceptie.

Plaatsen van een spiraaltje

Een spiraaltje kan worden geplaatst door een verloskundige of (huis)arts. Dit gebeurt vaak gedurende of vlak na je menstruatie. Het plaatsen van het spiraaltje in de baarmoeder kost slechts een aantal minuten. Hiervoor wordt een eendenbek gebruikt. Het plaatsen van een spiraaltje kan als onprettig worden ervaren, daarom wordt geadviseerd om een uur van te voren paracetamol of ibuprofen in te nemen. Indien je voor het plaatsen van de spiraal zwanger bent geweest kan het minder pijnlijk voor je zijn. Ongeveer 6 weken na het plaatsen van het spiraaltje ga je bij de (huis)arts of verloskundige langs voor controle. Soms blijft het spiraaltje namelijk niet op de juiste plek zitten.

Verschillende spiraaltjes

Wanneer je een spiraaltje als anticonceptiemiddel wilt, kun je kiezen uit 2 soorten spiraaltjes: de hormoonspiraal (Mirena of Kyleena) en de koperspiraal (T-safe of Multi-Safe).

Hormoonspiraal (links) en koperspiraal (rechts)

Hormoonspiraal

De hormoonspiraal, zoals de naam al zegt, geeft hormonen af. Het gaat hierbij om progestageen. Dit is in mindere mate (100 keer minder) dan bij de anticonceptie pil. Progestageen zorgt ervoor dat zaadcellen moeilijk bij de eicel kunnen komen, omdat de baarmoederhals daarvoor te dik wordt. Ook wordt het baarmoederslijmvlies niet meer geschikt voor een innesteling van een bevruchte eicel. Daarnaast wordt je menstruatie veel lichter en vaak ook korter.

Indien je graag aan de anticonceptie wilt na je bevalling en borstvoeding wilt geven, is de hormoonspiraal een goede optie. Ook is het een hele betrouwbare vorm van anticonceptie, het wordt zelfs vergeleken met de betrouwbaarheid van een sterilisatie. Een hormoonspiraal dien je na 5-8 jaar te vervangen.

Koperspiraal

Bij een koperspiraal is het spiraaltje omwikkeld met koper. Het koper zorgt ervoor dat zaadcellen niet meer in staat zijn om een eicel te bevruchten en het baarmoederslijmvlies ongeschikt is voor een innesteling. Ook kun je last krijgen van hevige menstruaties en tussentijdse kramp en bloedingen in de eerste paar maanden na de plaatsen. Je cyclus is vaak na 3-6 maanden weer hersteld. Meestal wordt voor deze spiraal gekozen wanneer een vrouw niet goed tegen hormonen kan, welke wel aanwezig zijn in de anticonceptie pil en hormoonspiraal. Een hormoonspiraal kan 5 tot 10 jaar blijven zitten.

Voordelen en nadelen spiraaltje

Voordelen

• Je bent voor 5 of 10 jaar beschermd tegen een zwangerschap;
• Je betaalt maar één keer kosten;
• Je kunt gewoon borstvoeding geven;
• Met een koperspiraal blijft je normale menstruatiecyclus in stand;
• Door de hormoonspiraal wordt je menstruatie minder hevig of blijft deze uit;
• Ook wanneer je buikklachten hebt, blijft de spiraal werken, in tegenstelling tot de pil;
• Na het verwijderen kan je snel zwanger worden.

Nadelen

• Het plaatsen kan onprettig of pijnlijk zijn;
• In tegenstelling tot de pil, heb je geen controle over menstruatieperiode;
• Het is geen voorbehoedsmiddel tegen een SOA;
• Met een koperpiraal kan je menstruatie tijdelijk heviger en langer worden;
• Je menstruatiecyclus kan anders zijn door een hormoonspiraal;
• Je moet voor het plaatsen en verwijderen naar een (huis)arts of verloskundige.

Bijwerkingen spiraaltje

Door een spiraaltje kun je bijwerkingen ervaren, dit verschilt erg per persoon. De volgende bijwerkingen kun je krijgen na het plaatsen van een spiraal:

Hormoonspiraal

• Misselijkheid
• Gespannen borsten
• Tussentijds bloedverlies
• Meer vaginale afscheiding
• Somberheid
• Uitblijvende menstruatie (dit is normaal, niet schadelijk voor je vruchtbaarheid)

Koperspiraal

• Tijdelijk langere en heftigere menstruatie
• Tijdelijk tussentijds bloedverlies

Kosten spiraaltje

De kosten van een spiraaltje hangen af van waar je het spiraaltje laat plaatsen. Ga je daarvoor naar de huisarts? Dan bedragen de kosten ongeveer €60-80. Een plaatsing bij je verloskundige of huisarts kost niets. Kies je ervoor om naar een gynaecoloog te gaan? Dan kost het ongeveer €250. Indien je jonger dan 20 jaar bent (of 20 jaar), valt dit onder de basisverzekering. Na je 20e wordt het alleen vergoed wanneer je aanvullend verzekerd bent.

Spiraaltje verwijderen

Een spiraaltje moet op een gegeven moment vervangen worden. Na een bepaalde periode werkt het spiraaltje namelijk niet meer als anticonceptie. Voor de koperspiraal is dit tussen de 5 en 10 jaar en de hormoonspiraal kun je 5-8 jaar laten zitten voordat deze vervangen moet worden. Je (huis)arts of gynaecoloog kan het spiraaltje verwijderen en weer een nieuwe spiraal plaatsen, indien je dat wilt. Houdt er wel rekening mee dat, wanneer de spiraal verwijderd is, je niet meer beschermd bent tegen een zwangerschap.

Zwanger worden en spiraaltje

Heb je een spiraaltje en wil je zwanger worden of heb je een kinderwens en wil je binnen niet al te lange tijd proberen zwanger te worden? Dan is het verstandig om je spiraaltje te laten verwijderen. Dit kan bij de (huis)arts of verloskundige. Je bloedverlies tijdens je menstruatie zal dan weer worden zoals het was vóór het spiraaltje.

Spiraaltje na bevalling

Wanneer je bevallen bent, denk je waarschijnlijk niet gelijk aan een tweede. Wel ben je al snel weer vruchtbaar en kan je dus weer zwanger worden. Dat borstvoeding een vorm van anticonceptie is, is echt een fabel. Je kunt ervoor kiezen om tijdens het vrijen een voorbehoedsmiddel te gebruiken, zoals een condoom of pessarium. Wil je echt aan de anticonceptie, dan kun je bijvoorbeeld (weer) een spiraaltje laten plaatsen. Een bevalling is niet niks voor je lichaam, daarom kun je (pas) 6 weken na de bevalling een spiraaltje laten plaatsen.

Spiraaltje en borstvoeding

Een spiraaltje heeft geen invloed op het geven van borstvoeding. Goed nieuws als je borstvoeding wilt geven, maar wel aan de anticonceptie wilt. Dit geldt niet alleen voor de koperspiraal, maar ook voor de hormoonspiraal. De hoeveelheid progestageen in een hormoonspiraal is te laag om invloed te hebben op moedermelk en je baby.

Wanneer geen spiraaltje?

In veel situaties kan een spiraaltje juist goed werken, maar er zijn ook een aantal situaties waarbij een spiraaltje wordt afgeraden:

• Hormoonspiraal bij leverziekte (actief of gehad)
• Hormoonspiraal bij Borstkanker (actief of gehad)
• Hormoonspiraal bij Trombose (actief of gehad)
• Ontsteking van eileider, eierstok, baarmoederslijmvlies (actief of gehad)
• Tijdens of vermoeden van zwangerschap
• Abnormaal vaginaal bloedverlies