Wat is een waterhoofd?

Bij een waterhoofd zit er te veel hersenvocht in de holtes van de hersenen. De medische term voor waterhoofd is hydrocefalus. Hydrocefalus is afgeleid van de twee Griekse woorden hydro (water) en kephale (hoofd). Hydrocefalus betekent letterlijk ‘te veel water in het hoofd’. Met water wordt hersenvocht bedoeld. Het overschot aan vocht komt omdat het evenwicht tussen de aanmaak en afstoot van hersenvocht is verstoord. Om te begrijpen hoe dit kan, nemen we een ‘duik’ in ons hoofd. Oftewel: hoe werkt dat nou in onze bovenkamer?

Hersenkamers

Onze hersenen bestaan uit vier hersenkamers, ook wel ventrikels genoemd. In deze holtes in de hersenen wordt hersenvocht aangemaakt. Hersenvocht wordt aangemaakt in twee grote hersenkamers, de zijventrikels, en stroomt via de derde en vierde hersenkamer naar de ruimte die rondom onze hersenen is en zo naar het ruggenmerg. Rondom de hersenen wordt het vocht weer afgevoerd naar de bloedvaten.

Hersenvocht

In een normale situatie bestaat er een balans tussen de aanmaak, de circulatie en de afvoer van hersenvocht in de hersenventrikels. Als alles goed werkt wordt er ongeveer 500 ml hersenvocht aangemaakt in de hersenkamers. Door het hersenvochtsysteem stroomt 150 ml. Dit betekent dat hersenvocht zo’n vier keer per dag wordt verschoond. Dit gaat continu door.

De hersenen zijn een van onze belangrijkste organen. De belangrijkste functie van hersenvocht is dan ook het beschermen van je hersenen en het ruggenmerg Ook zorgt ons hersenvocht voor de transport van voedingsstoffen en de afvoer van afvalstoffen.

Wat gaat er mis bij een waterhoofd?

Bij een waterhoofd is het evenwicht tussen het aanmaken en het afvoeren van het hersenvocht is verstoord. Er zijn drie soorten mogelijkheden bij wat er mis gaat bij een waterhoofd:

• De hersenen maken te veel hersenvocht aan. Dit komt erg weinig voor.
• Er zit een ‘storing’ in de afvoer van het hersenvocht. Dit betekent dat ergens in de route die het hersenvocht aflegt een blokkade is. Of het hersenvocht wordt door de hersenvliezen niet goed opgenomen in de bloedbaan.
• Er is een tekort aan hersencellen. Het kan zijn dat je baby minder hersenencellen heeft dan normaal. De hersenen zijn dan kleiner dan normaal en daardoor is de ruimte tussen de hersenen en de schedel te groot. Deze wordt opgevuld met grotere hersenkamers, en dus hersenvocht.

Hoe herken je een waterhoofd bij je baby?

Bij een baby is een waterhoofd goed te herkennen. Bij baby’s en peuters is de schedel namelijk nog niet gesloten. Daardoor kan het hoofdje makkelijk groeien. Als je baby een waterhoofd heeft, is het hoofdje van de baby groter dan normaal en de fontanel (de zachte plek op het hoofdje) kan gevoelig zijn en/of uitstulpen. Doordat de grote hoeveelheid hersenvocht tegen de hersenen aan drukt krijgt je baby klachten.

Symptomen waterhoofd

• Een gespannen fontanel
• Opgezwollen of uitgezette aderen op het hoofdje
• Slapeloosheid, lusteloosheid
• Prikkelbaarheid
• Ogen die uitpuilen
• Epileptische aanvallen of stuiptrekkingen
• Als je baby op de buik ligt, kan hij het hoofdje niet goed optillen
• Verminderde eetlust van je baby
• Vaak strekken van de benen
• Een achterstand in de ontwikkeling van je baby

Bij oudere kinderen vinden zich andere symptomen plaats. Dit komt omdat de fontanellen al gesloten zijn. Daardoor kan hoofdpijn optreden, door de verhoogde druk in de schedel. Ook kan hierdoor misselijkheid ontstaan en braken.

Diagnose waterhoofd

Het kan zijn dat de diagnose tijdens de zwangerschap wordt gesteld. Dan is een waterhoofd op een echo te zien. Is dat niet gebeurd en heb je na de geboorte vermoedens dat je baby een waterhoofd heeft is het belangrijk om snel actie te ondernemen. Het stellen van een diagnose en het starten van de behandeling ervan is cruciaal om schade aan de hersenen te voorkomen. Om de diagnose te stellen moet een CT-scan of een MRI-scan gemaakt worden. Door deze scans worden de hersenen, de hersenkamers en het hersenvocht duidelijk zichtbaar gemaakt op een computer, waarna de artsen kunnen zien of het om een waterhoofd gaat. Neem dus snel contact op met je huisarts als je het niet vertrouwt. De huisarts zal je doorverwijzen naar de neurochirurg in het ziekenhuis.

Behandeling waterhoofd

Bij de behandeling van een waterhoofd wordt de druk in de hersenen verminderd. De standaard ingreep bij een waterhoofd is het inbrengen van een shunt onder de hoofdhuid. Hiermee wordt het hersenvocht afgevoerd naar een ander deel van het lichaam. De vergrote hersenventrikels krijgen door deze ingreep een normale omvang waardoor de symptomen van een waterhoofd worden verlicht.

Gevolgen van een waterhoofd

Als een waterhoofd tijdig wordt ontdekt kan het zijn dat de hersenschade beperkt is of dat de schade tijdelijk is. Door de hoge druk in de hersenen kan het zijn dat er blijvende hersenschade is. Hoe ernstig deze beschadiging is, hangt af van de oorzaak, hoe hoog lang de hoge druk heeft geduurd. Voorbeelden van hersenschade zijn: problemen met praten, zien, bewegen, denken en gedrag. Heb je het vermoeden dat er iets niet goed is met het hoofdje van je baby? Neem dan snel contact op met de huisarts of het consultatiebureau!